De gezamenlijke Nederlandse universiteiten hebben de ambitie om Nederland een nieuw en aansprekend internationaal profiel te geven: dat van gidsland op het gebied van mens- en samenlevingsgerichte digitale technologie. Ons land kan zich omvormen tot levende ‘proeftuin’ waarin snel wordt geleerd hoe we nieuwe technologie optimaal laten aansluiten bij de behoeften van individuele mensen en van samenlevingen als geheel. Wetenschappelijk onderzoek speelt daarin een sleutelrol. Zo’n deltaplan voor de nieuwe ‘digitale samenleving’ zal ons land sociaal, wetenschappelijk en economisch grote kansen bieden. Deze oproep doen de gezamenlijke Nederlandse universiteiten vandaag bij de opening van het nieuwe academisch jaar.

De universiteiten willen komend jaar gezamenlijk werken aan een uniek initiatief: Nederland als hoogontwikkeld, goed georganiseerd kennisland met uitstekende fysieke, digitale en maatschappelijke infrastructuren voorop te laten lopen. VSNU-voorzitter Karl Dittrich: “Net zoals ons land wereldwijd al bekendstaat om zijn succesvolle strijd tegen het water, zo kan het ook een proeftuin en een gidsland worden voor effectieve en efficiënte informatietechnologie die de mensen en hun samenleving dient.”

Antwoorden nodig op uitdagingen
Volgens de universiteiten ontstaat wereldwijd grote behoefte aan antwoorden op uitdagingen rond de opkomst van nieuwe technologie. Digitalisering verandert elk aspect van samenlevingen ingrijpend: van onderwijs tot gezondheidszorg, van transport tot woningbouw, van landbouw tot industrie, van infrastructuur tot democratische rechtsstaat, van dienstverlening tot media en entertainment. Overal staan ontwikkelingen voor de deur die nog maar kortgeleden sciencefiction leken. De nieuwe technologie biedt grote mogelijkheden maar brengt ook nieuwe dilemma’s en schaduwkanten. De kunst is om technologie en samenleving optimaal op elkaar aan te laten sluiten.

Sleutelrol voor universiteiten
Het plan vloeit logisch voort uit de Nationale Wetenschapsagenda, die afgelopen jaar ontstond uit een maatschappelijke dialoog. Veel ogenschijnlijk losse vragen uit die agenda kunnen worden gezien als onderdeel van die ene centrale vraag: hoe om te gaan met de mogelijkheden die digitalisering biedt. Het is een vraag die relevant is binnen alle wetenschappelijke disciplines. Dittrich: “Meer dan in andere landen weten onze onderzoekers bovendien de grenzen tussen wetenschappelijke disciplines en instituten over te steken. Dat zijn eigenschappen die voor zo’n breed onderzoeksthema essentieel zijn.”

Universiteiten aan de slag
De universiteiten willen in gesprek met maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en overheid om het initiatief verder vorm te geven. De ambitie sluit aan bij de oproep van VNO-NCW in ‘NL Next Level’ om substantieel in digitalisering te investeren. Duidelijk is dat universiteiten veel bestaand onderzoek gaan bundelen en coördineren. Er zullen gerichte, substantiële stimulansen moeten komen voor onderzoeksprogramma’s waarin veel relevante disciplines samenwerken. Het aantrekken en opleiden van nieuw wetenschappelijk talent in digitale wetenschappen is cruciaal, net als het uitbouwen en versterken van de technologische en laboratoriuminfrastructuur die hiervoor nodig is.

Investeren in kennis noodzakelijk
Duidelijk is dat naast de inzet van universiteiten ook andere partijen bereid moeten zijn tot substantiële extra financiële bijdragen aan kennisontwikkeling in Nederland.
Dittrich: “Door nú te investeren in kennis over misschien wel de belangrijkste transitie van deze tijd, zal Nederland de komende tien jaar een toonaangevende plek op de digitale wereldkaart kunnen veroveren.”

DOWNLOAD PDF